Biến trở là gì? Ký hiệu, công dụng, phân loại và cấu tạo của biến trở

Biến trở là một linh kiện điện tử quan trọng. Vậy biến trở là gì? Ký hiệu, công dụng và cấu tạo của biến trở như thế nào? Có những loại biến trở nào? Những thắc mắc này sẽ được giải đáp thông qua bài viết dưới đây. Mời bạn đọc theo dõi!

Biến trở là gì?

Biến trở còn có tên gọi khác là chiết áp và có tên tiếng anh là Variable resistor. Biến trở là một thiết bị có thể điều chỉnh điện trở theo ý muốn trong một dãy điện trở nào đó. Chúng thường có trong các mạch điện hoặc có trong các ứng dụng cần thay đổi mức điện trở để điều khiển một thiết bị.  

Điện trở của một thiết bị có thể được thay đổi bởi các yếu tố như: chiều dài dây dẫn điện, ánh sáng, nhiệt độ, bức xạ điện từ,... Giá trị của biến trở sẽ không cố định, mà nó sẽ là một dãy giá trị như từ 0-10kꭥ. Ví dụ: một biến trở có giá trị bằng 5 kꭥ thì điện trở của nó sẽ thay đổi từ 0 cho đến 10 kꭥ.

Ký hiệu biến trở

Vậy biến trở ký hiệu là gì? Bạn có thể tham khảo ký hiệu của biến trở trong mạch điện như sau: 

Cấu tạo của biến trở

Cấu tạo biến trở là gì? Cấu tạo biến trở có những bộ phận nào? Biến trở được tạo thành từ 3 bộ phận chính. 

• Cuộn dây: Thường làm từ hợp kim, có điện trở suất lớn.

• Con chạy, chân chạy: Con chạy này thường chạy theo cuộn dây, làm thay đổi giá trị trở kháng.

• Chân ngõ ra gồm có 3 chân: Trong đó, 2 chốt làm từ kim loại đấu vào mạch điện. Chốt còn lại gọi là cần gạt. Chốt thứ 3 có nhiệm vụ thay đổi điện trở trong một khoảng cho phép được ghi trên điện trở. 

Biến trở thường được làm từ các vật liệu sau:

• Carbon: thường dùng để làm biến trở than. Loại biến trở dùng carbon có chi phí rẻ, độ chính xác thấp.

• Dây cuốn: thường được làm từ dây nichrome với độ cách điện cao, tuy nhiên độ phân giải chưa thật sự tốt.

• Nhựa dẫn điện: thường được dùng cho các ứng dụng âm thanh cao cấp, giá thành khá cao.

• Cermet: là vật liệu ổn định nhưng giá thành không cao. 

• được dùng cho các ứng dụng âm thanh cao cấp với giá thành cao.

Xem thêm: Cách mắc biến trở. Cách đo biến trở bằng đồng hồ vạn năng

Nguyên lý làm việc của biến trở

Nguyên lý làm việc của biến trở là gì? Biến trở hoạt động dựa trên nguyên lý sau: các dây dẫn được tách rời với độ dài ngắn khác nhau được điều khiển bằng các vi mạch hoặc núm vặn. Khi thực hiện điều khiển các mạch kín sẽ làm thay đổi chiều dài của dây dẫn. Khiến cho điện trở trong mạch thay đổi. 

Mạch điều khiển vẫn sót lại một khoảng sai số nhất định. Vì vậy, biến trở sẽ được dùng để điều chỉnh mạch điện. Lúc này, điện trở sẽ có nhiệm vụ phân áp, phân dòng cho mạch điện. 

Công thức tính biến trở

Công thức tính điện trở của biến trở như sau: 

Công dụng của biến trở

Công dụng của biến trở là gì? Tác dụng của biến trở trong mạch điện là để điều chỉnh cường độ dòng điện, làm chiết áp,... Được chia thành các dạng biến trở như: biến trở volume, biến trở điều chỉnh độ sáng, biến trở công suất, biến trở nhiệt,... Cụ thể, dưới đây là những ứng dụng của biến trở trong thực tế.

Ứng dụng chiết áp

Biến trở thường được dùng làm chiết áp. Đây là loại có 3 cực được dùng chung trong một mạch. Điện áp của đầu ra lấy từ cực di chuyển giống như mạch chia điện áp. 

Chiết áp thường có hai cực cố định nối vào nguồn điện áp. Điện áp sẽ giảm dọc theo đường của điện trở, làm sao để bằng với điện áp nguồn. Lúc này, mạch đầu ra kết nối và di chuyển bằng cách thay đổi vị trí, thay đổi điện trở và điện áp trên tải. Đây là nguyên lý được dùng trong các mạch cần điều khiển điện áp. 

Ứng dụng điều chỉnh dòng

Ngoài làm chiết áp, biến trở còn có tác dụng điều chỉnh dòng điện. Lúc này, cực cố định thứ 3 không được dùng đến. Khi được dùng làm điều chỉnh dòng, biến áp sẽ giúp giảm hoặc tăng dòng điện qua mạch khi thay đổi vị trí cần gạt. Khi điện trở thay đổi, dòng điện sẽ thay đổi theo hướng ngược lại. Nghĩa là khi trở kháng tăng thì dòng điện qua mạch sẽ giảm. 

Loại biến trở dùng để làm điều chỉnh dòng thường là loại dây cuốn. Bởi điện trở phải đủ mạnh để chịu được dòng điện thay đổi đi qua. 

Biến trở tinh chỉnh

Biến trở tinh chỉnh là một dạng thu nhỏ của biến trở. Nó có 3 cực hoạt động được gắn trực tiếp trên mạch. Giá trị sẽ được điều chỉnh một lần trong quá trình hiệu chỉnh mạch. 

Xem thêm: Quang trở là gì? Ký hiệu, cấu tạo và ứng dụng của quang điện trở

Các loại biến trở

Trong thực tế, ta sẽ gặp rất nhiều loại biến trở khác nhau. Có loại có kích thước nhỏ gắn trên bo mạch, cũng có những loại lớn hơn gắn riêng biệt như núm vặn,... Để phân loại biến trở, người ta chia thành 4 nhóm: biến trở con chạy, biến trở tay quay, biến trở than và biến trở dây cuốn. Đây là các loại biến trở thông dụng nhất hiện nay. Mỗi loại sẽ có những giá trị khác nhau, tuỳ theo mục đích sử dụng mà ta chọn loại biến trở phù hợp. 

Biến trở con chạy

Biến trở là gì? Biến trở con chạy là gì? Cấu tạo của biến trở con chạy gồm lõi hình trụ và 1 sợi dây kim loại, 1 con chạy. Cụ thể, lõi hình trụ dài làm bằng sứ. Có một dây kim loại quấn quanh và một con chạy. Sợi dây kim loại thường làm bằng niken hoặc nicrom, có điện trở suất lớn. Khi con chạy trượt dọc theo cuộn dây, sẽ làm thay đổi số vòng của dây dẫn. Từ đó làm thay đổi giá trị của biến trở. 

Biến trở tay quay

Biến trở tay quay có cấu tạo khá giống cấu tạo biến trở con chạy. Điểm khác biệt ở chỗ: con chạy của biến trở tay quay sẽ chạy xung quanh cuộn dây. Vậy nên cuộn dây của biến trở này được thiết kế dạng hình tròn. 

Biến trở than

Biến trở than hay còn gọi là chiết áp. Đây là loại biến trở thường gặp nhất trong thực tế. Nó có phần lõi được làm bằng than. Nguyên lý hoạt động giống biến trở tay quay. Khi con chạy xoay quanh trụ thanh được quấn dây dẫn, sẽ làm thay đổi số vòng dây. Từ đó làm thay đổi giá trị của biến trở.

Biến trở dây cuốn

Biến trở dây cuốn hay còn gọi là biến trở dây điện trở. Đây cũng là loại biến trở khá thường gặp. Chúng có nguyên lý hoạt động tương tự với các loại biến trở trên.

Như vậy, bài viết trên đã giải đáp cho bạn biến trở là gì, cấu tạo và nguyên lý hoạt động . Mong rằng những kiến thức này sẽ hữu ích với bạn. Nếu bạn có nhu cầu mua hoặc cần được tư vấn các thiết bị đo và kiểm tra điện như ampe kìm, đồng hồ vạn năng, máy đo điện trở cách điện,... thì bạn có thể liên hệ qua số hotline 0902148147 - 0979244335 để được kỹ thuạt viên tư vấn nhanh chóng. Ngoài ra, quý khách cũng có thể đặt hàng online trực tiếp trên website Kyoritsuvietnam.net sau khi đã chọn được sản phẩm phù hợp. Chúng tôi luôn sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc hoặc phản hồi của bạn về về sản phẩm mà chúng tôi cung cấp.